Siłownia dla mózgu – trening i stymulacja funkcji poznawczych
Choroby neurodegeneracyjne związane z postępującym otępieniem to jedno z większych wyzwań dla współczesnej medycyny. Postępujące zaburzenia funkcji poznawczych w chorobie Alzheimera, ale też w otępieniach o innym podłożu (otępienie naczyniowe, otępienie w chorobie Parkinsona, otępienie z ciałami Lewy’ego…) w znaczący sposób negatywnie wpływają na jakość życia pacjentów, ich rodzin i opiekunów. W chwili obecnej nie dysponujemy lekami mogącymi odwrócić, czy choćby zatrzymać skutki chorób neurodegeneracyjnych. Jesteśmy w stanie działać doraźnie, nieco spowalniając progres choroby oraz łagodząc niektóre jej objawy.
Jak wydłużyć samodzielność osób dotkniętych chorobami neurodegeneracyjnymi?
Stymulacja funkcji poznawczych jest jedną z metod działania pozwalających na wydłużenie samodzielności osób dotkniętych chorobami neurodegeneracyjnymi. Jest to metoda skuteczna, a jednocześnie pozbawiona negatywnych skutków ubocznych, jakie mogą wiązać się ze stosowaniem leczenia farmakologicznego. Oprócz podtrzymywania sprawności poznawczej, pozwala również na utrzymanie dobrego samopoczucia, pozytywnego obrazu własnej osoby oraz pewności siebie w relacjach z innymi ludźmi. Wpływa więc pozytywnie na sferę poznawczą, emocjonalną i behawioralną.
Czym jest trening poznawczy?
Trening poznawczy skupia się na wykorzystywaniu i podtrzymywaniu zasobów posiadanych przez pacjenta. Jest to regularne angażowanie go w zadania indywidualnie dostosowane do możliwości i bazujące na posiadanych kompetencjach. Trening dostarcza pozytywnych bodźców i pozwala na spowolnienie procesu utraty poszczególnych umiejętności spowodowanych patologią mózgowia. Skuteczność stymulacji poznawczej wynika z neuroplastyczności. To zdolność mózgu do ciągłych zmian jego organizacji strukturalnej i funkcjonalnej w sposób pozwalający na adaptację do nowych zadań i warunków. Regularne angażowanie pacjentów z otępieniem w powtarzalne, dostosowane do ich możliwości i zainteresowań zadania, pozwala na nabywanie świeżych umiejętności. Ponadto umożliwia formowanie nowych i wzmacnianie już istniejących połączeń synaptycznych – mimo, że jest to proces znacznie mniej wydajny, niż w przypadku mózgu zdrowych osób.
Stymulacja funkcji poznawczych nie jest oczywiście w stanie zatrzymać procesu neurodegeneracji związanego z chorobami otępiennymi. Pozwala jednak na utrzymanie przez dłuższy czas sprawności niektórych funkcji i samodzielności w zakresie wybranych zadań.
Dla kogo są treningi funkcji poznawczych?
Treningi funkcji poznawczych to jednak nie tylko utrzymywanie w jak najlepszej kondycji cierpiących na choroby otępienne seniorów. Prowadzone w odpowiedniej formie, mogą pomóc w zwiększaniu efektywności codziennego funkcjonowania każdego z nas. Dostarczają narzędzi do lepszego radzenia sobie z zadaniami w pracy, czy w szkole. Ponadto budują rezerwę poznawczą – również bardzo istotną w zapobieganiu rozwojowi otępienia i podtrzymywaniu dobrej sprawności umysłowej w bardziej zaawansowanym wieku.
W zależności od potrzeb, zadania wykonywane w ramach treningu wspomagają procesy uwagi. Mogą wydłużać czas skupienia na zadaniu, czy zwiększać efektywność wyszukiwania istotnych informacji. Dodatkowo mogą też poprawiać wydajność, gdy konieczne jest kontrolowanie wielu zadań równocześnie. Umożliwiają również rozwijanie zdolności zapamiętywania poprzez właściwą organizację napływających informacji oraz stosowanie technik pamięciowych. Pozwalają na rozwój kreatywnego myślenia, ucząc wielomodalnego postrzegania i przetwarzania rzeczywistości.
To jednak nie jedyna rzecz, jaką możemy zrobić, aby jak najdłużej cieszyć się sprawnie działającym umysłem. By trening poznawczy przynosił jak najlepsze efekty, warto zadbać o kondycję mózgu na co dzień. Filarami zdrowia mózgu są sen oraz odpowiednia dieta. Nie do przecenienia jest również aktywność fizyczna. Badania pokazują, że regularne ćwiczenia poprawiają nie tylko kondycję. Ponadto są w stanie wpływać na zwiększanie objętości tkanki mózgowej, również w rejonie hipokampa, czyli struktury mózgowia odpowiedzialnej za przechowywanie wspomnień. Dla utrzymania mózgu w dobrej formie ważne jest także podtrzymywanie kontaktów społecznych oraz dbanie o zdrowie psychiczne. Ważna jest też ciągła aktywność umysłowa: stawianie sobie wyzwań i nauka nowych umiejętności (np. języków obcych).
Trening i stymulacja funkcji poznawczych może odbywać się nie tylko w domowym zaciszu, ale też w Poradni Zdrowia Psychicznego. Neuropsycholodzy dokonują diagnozy Pacjenta, a następnie dostosowują zakres ćwiczeń treningowych do jego kondycji umysłowej. Warto jest jednak dbać o naszą psychikę na co dzień – stymulujmy funkcje poznawcze i bądźmy dla siebie troskliwi, by jak najdłużej cieszyć się sprawną pamięcią, uwagą, myśleniem, czy postrzeganiem.
