Świat wirtualny w dobie pandemii COVID-19: jak pomóc naszym dzieciom?
Kolejne miesiące pandemii za nami, a negatywne efekty społecznej izolacji widać najwyraźniej wśród młodzieży. Pędzący postęp technologiczny już wcześniej stanowił realne zagrożenie dla dobrostanu psychicznego dzisiejszych nastolatków. Jednak zupełny brak możliwości kontaktu z grupą rówieśniczą na żywo, poskutkował jeszcze intensywniejszą niż wcześniej ucieczką w świat wirtualny. Dodatkowo szkolne zajęcia również przeniosły się na płaszczyznę online. W efekcie młodzież spędza czas przed komputerem, telefonem, telewizorem czy innym nośnikiem multimedialnym nawet kilkanaście godzin dziennie. Nie ukrywając faktów, nam rodzicom, pochłoniętym zdalną pracą i codziennymi wyzwaniami takie rozwiązanie było na rękę.
Długotrwałe działanie światła niebieskiego emitowanego przez ekrany nie pozostaje obojętne dla mózgu. Stan permanentnego przebodźcowania układu nerwowego wpływa negatywnie na zdrowie psychiczne oraz fizyczne. Młodzi ludzie pomimo poluzowania obostrzeń i wakacyjnej wolności nadal wolą stronić od kontaktów społecznych i zamykają się w wirtualnej rzeczywistości. Nie mają siły ani ochoty podejmować innych aktywności. Według badań z 2016 roku poczucie samotności dodatnio koreluje z poziomem uzależnienia od internetu wśród adolescentów a skutki tego uzależnienia widoczne są w niemalże wszystkich aspektach życia społecznego młodej osoby. Uzależnienie od bycia online może przyjmować postać objawów podobnych do zaburzeń lękowo-depresyjnych:
- Wycofanie się z kontaktów społecznych
- Porzucenie dotychczasowych aktywności (np. sportu, nauki)
- Rozkojarzenie i problemy z pamięcią (pogorszenie wyników w nauce)
- Zaburzenia snu (problemy z zaśnięciem, częste wybudzanie, ciągła senność)
- Zaburzenia somatyczne (np. bóle głowy, mdłości)
- Zmienność nastroju (np. nieoczekiwane wybuchy złości lub apatia)
Co jako rodzice możemy zrobić aby nawiązać pozytywną relację z dzieckiem i pomóc mu w walce z uzależnieniem od internetu?
Ograniczenie czasu spędzonego w internecie nie może być karą!
Aktualna wiedza z zakresu psychologii pokazuje, że stosowanie kar wyrządza więcej szkód niż korzyści. Stosowanie kar wzbudza w dziecku poczucie niesprawiedliwości, krzywdy i zaburza zaufanie wobec rodzica. Nastolatek musi wiedzieć, że wprowadzenie ograniczenia jest podyktowane miłością i troską o jego zdrowie a nie złą wolą rodzica. Aby miało tego świadomość potrzebna jest rozmowa na poziomie partnerskim, podczas której wyjaśnimy, że niepokoi nas obecne zachowanie dziecka i chcemy wspólnie z nim przyjrzeć się temu co je powoduje. Ograniczając czas spędzony w sieci chcemy pomóc mu pozbyć się niepokojących objawów i poprawić jakość życia. Pamiętajmy, że okres nastoletni sam w sobie jest eskalacją zachowań opozycyjno-buntowniczych, jeśli nie rozmawiamy otwarcie z dzieckiem i naszym argumentem jest “nie, bo nie”, tylko ten bunt i wzajemne niezrozumienie nakręcamy.
Wsparcie i zaangażowanie rodzica
Nie oczekujmy, że nasze dziecko poradzi sobie w tych trudnych chwilach samo. Jeśli nam dorosłym bywa trudno zmierzyć się z codziennymi obowiązkami to co musi czuć młody człowiek, któremu odebrano sposób na radzenie sobie z codziennością i skazuje się go na bezczynność? To my musimy zachować spokój i pokazać możliwości. Stwórzmy razem z dzieckiem listę aktywności, które może podjąć w zamian za bycie online np. wieczór gier planszowych, wspólne gotowanie, odwiedzenie nowych miejsc, próba swoich sił w nowej dyscyplinie sportowej. Ważne jest to aby nie zmuszać do tych aktywności na siłę a znaleźć coś w czym wszyscy uczestnicy będą czuli się komfortowo.
Jeśli ze strony nastolatka pojawia się opór – nie reagujmy złością!
To właśnie próba, na którą wystawiają nas dzieci. “Czy rodzice akceptują mnie takim jakim jestem, czy tylko wtedy kiedy spełniam ich oczekiwania?”. Jeśli oblejemy ten test dziecko zamyka się w sobie jeszcze bardziej i nie podejmie współpracy. Przeczekajmy w spokoju wszystkie próby prowokacji. Zaakceptujmy wszystkie emocje przeżywane przez dziecko, dajmy im dojść do głosu. Stopniowo zaowocuje to zaufaniem i otworzeniem się na nas rodziców. Wiek nastoletni cechuje się nasileniem zachowań buntowniczych, rośnie potrzeba autonomii i potrzeba akceptacji przez grupę rówieśniczą. Nie oznacza to jednak, że dzieci całkiem przestają nas potrzebować, bezwarunkowa miłość rodzica jest bezpieczną bazą do której nastolatek może wracać w momencie kryzysu.
Wykazujmy zainteresowanie
“Co było w szkole?”, “Jak było w szkole?” to znienawidzone przez nastolatków pytania, które odbierają jako udawane zainteresowanie lub próbę wyciągnięcia jedynie informacji na temat wyników w nauce. Zamiast tego zapytajmy: “Czy zdarzyło się dziś coś co sprawiło Ci radość?” “Czy zdarzyło się dziś coś co sprawiło Ci przykrość?”, “Czy było Ci z czymś trudno, może mogę Ci w tym jakoś pomóc?”. Pamiętajmy także aby nie przerywać dziecku w jego wypowiedzi oraz nie dawać rad jeżeli nas o to wyraźnie nie poprosi. Samo uważne wysłuchanie tego co ma do powiedzenia jest więziotwórcze.
Kontrolujmy mądrze
My rodzice wiemy, że kontrola wynika z troski. Nastolatki odbierają to jednak jako utrudnianie życia, czepianie się. Rodzice wytykając błędy sądzą, że służy to ich wyeliminowaniu. Dzieci tymczasem czują się zdołowane, gdy koncentrujemy się na ich błędach. Tym bardziej, kiedy nie doceniamy tych odpowiednich zachowań i wysiłków bo traktujemy je jako coś naturalnego.
Nie możemy też przesadzić w drugą stronę. Brak odpowiedzialności za własne dziecko, dawanie mu w każdej decyzji wolnej ręki może prowadzić do tego, że dziecko poczuje się wręcz nieważne, zaniedbywane. Nie czuje, że ma rodziców. Powinniśmy pielęgnować komunikacje i stawiać granice tam gdzie są one konieczne.
W kontroli czasu spędzanego w wirtualnym świecie pomocny może być plan dnia. Nastolatek sam uzupełniać będzie informacje o czasie spędzonym przed komputerem oraz dla równowagi czas spędzony na wypełnianiu obowiązków szkolnych/domowych i innych podejmowanych aktywnościach. Nastolatek ma kontrole nad tym jakie aktywności w ciągu dnia uzupełni a rodzic sprawdza gotowy plan dnia i docenia wysiłek podjęty przez dziecko. Na początku może pojawić się w dziecku pokusa aby tym planem manipulować na swoją korzyść. Pokazując dziecku, że mamy do niego w tym zakresie zaufanie budujemy w nim poczucie odpowiedzialności za własne decyzje. Z czasem nastolatek, który pracuje z rodzicami nad komunikacją przestaje czuć potrzebę aby ich oszukiwać.
Wizyta u specjalisty
Jeżeli brak nam zasobów na wykorzystanie powyższych metod w praktyce lub pomimo stosowania ich nie widać efektów, warto udać się po pomoc do specjalisty, który jest wyszkolony do pracy z młodzieżą i takowymi zasobami dysponuje. Pomocna może być konsultacja u lekarza psychiatry dzieci i młodzieży, aby wykluczyć inne możliwe przyczyny zaburzeń zachowania nastolatka. Nawiązanie terapeutycznej relacji z psychologiem w odpowiednim czasie jest kluczowe w leczeniu uzależnień oraz w profilaktyce zdrowia psychicznego.
Autorka artykułu:
Bibliografia
Kohn A., Wychowanie bez nagród i kar. Rodzicielstwo Bezwarunkowe, przeł. z jęz. ang. Malarecka B., MiND, Podkowa Leśna 2013.
Fils J., Kiedy mamy do czynienia z nałogowym regulowaniem emocji na przykładach konkretnych zachowań nadużywania mediów społecznościowych zaobserwowanych w szkole, “Wsparcie zdrowia psychicznego uczniów. Materiały do profilaktyki, diagnozy i interwencji dla nauczycieli wychowawców i pedagogów”, Forum Media Polska, Poznań 2019.
Rębisz S., Sikora I., Smoleń-Rębisz K., Poczucie samotności a poziom uzależnienia od internetu wśród adolescentów, “Edukacja- Technika- Informatyka” nr 1/15/2016, UR, Rzeszów 2016.
Śledź nas na Facebooku i na Instagramie!
