Normy i nieprawidłowości w rozwoju psychoseksualnym dzieci i młodzieży

Mówiąc o rozwoju psychoseksualnym warto mieć na uwadze, że zaczyna się on już w życiu płodowym. W związku z tym ważne jest uświadomienie sobie różnego rodzaju zmian i prawidłowości, które pojawiają się w poszczególnych fazach rozwoju. Dziecko, a następnie nastolatek stopniowo kształtuje własną tożsamość płciową oraz zdobywa pierwsze doświadczenia seksualne.

Rozwój psychoseksualny w poszczególnych fazach rozwoju

– trzy pierwsze lata życia (wczesne dzieciństwo) – tworzą się zręby seksualności, najważniejsza w tym okresie jest relacja z matką – stanowi ona istotny czynnik w budowaniu późniejszych relacji z partnerem oraz własnymi dziećmi. Bliski kontakt fizyczny z rodzicem podczas takich czynności, jak pielęgnacja czy karmienie, pozwala dziecku zauważać oraz akceptować własne cechy płciowe. W trzecim roku życia dziecko potrafi nazwać swoją płeć, może demonstrować zainteresowanie swoimi narządami płciowymi poprzez dotykanie, oglądanie, stymulowanie, jednak częstotliwość tych zachowań zazwyczaj jest niewielka.

– 3 a 6, 7 lat (średnie dzieciństwo) – najważniejszymi osobami stają się rodzice, z czasem wpływ na seksualność dziecka mogą mieć również rówieśnicy. U dziecka następuje wzrost zainteresowania innymi ludźmi, także ich cielesnością, samo również przejawia wiele zachowań seksualnych, w tym zachowań autoerotycznych (masturbacja), orientacyjnych (pytania o seks, podglądanie i oglądanie, froteryzm), czy interakcyjnych (np. zabawa w doktora). Dzięki tego typu aktywności dziecko zaspokaja swoją ciekawość, odczuwa przyjemność oraz rozładowuje napięcie. Na tym etapie rozwoju dziecko zdolne jest do przyjęcia i przestrzegania prostych norm, również dotyczących zachowań seksualnych.

– 6, 7 a 10, 11 lat (późne dzieciństwo) –  jest to okres względnego uspokojenia lub braku aktywności seksualnej. Dziecko przenosi swoją uwagę i zainteresowanie na inne zadania rozwojowe, angażuje się w działania społeczne, adaptuje się do nowej grupy, podejmuje obowiązek szkolny, zdobywa wiedzę i umiejętności. Seksualność dziecka w dalszym ciągu kształtuje się pod wpływem rodziców oraz rówieśników, jednak zmniejsza się ogólne zaciekawienie seksualnością lub na jakiś czas zostaje ono wyparte.

– 11, 12 – 18, 20 lat (okres dorastania) – zachodzi wiele zmian biologicznych i hormonalnych,  które obserwowane są również na zewnątrz – skok pokwitaniowy, wzrost tkanki tłuszczowej i mięśniowej, miesiączka, wzwód, wytrysk. W tym czasie pojawiają się napięcia, potrzeby seksualne, pierwsze związki, często następuje powrót do zachowań autoerotycznych (masturbacji). Ważnym czynnikiem wpływającym na seksualność w tym wieku jest grupa rówieśnicza. Okres ten możemy uznać za pewien rodzaj przejścia pomiędzy niedojrzałą seksualnością dziecka a dojrzałą seksualnością dorosłego człowieka.

Co jest normą, a co nią nie jest?

W związku z różnymi formami ekspresji seksualnej u dzieci i młodzieży, może nasuwać się pytanie – jakie zachowania mieszczą się w granicach normy, a co powinno budzić niepokój? Przyjmuje się, że zachowanie seksualne mieści się w normie rozwojowej, jeżeli spełnia kilka kryteriów:

1. Nie utrudnia zadań rozwojowych, przewidzianych dla danej fazy rozwoju dziecka czy nastolatka.
2. Mieści się w repertuarze zachowań seksualnych charakterystycznych dla danego wieku.
3. Dokonuje się między osobami w zbliżonym wieku (różnica między dziećmi nie przekracza 5 lat).
4. Ma cechy dobrowolności, następuje bez manipulacji oraz przemocy.
5. Nie szkodzi życiu i zdrowiu.
6. Nie wykracza rażąco poza normy obowiązujące w danej grupie społecznej.

W związku z zachodzącymi zmianami oraz licznymi wyzwaniami na różnych etapach rozwoju, dziecko może doświadczać wielu trudnych emocji, potrzebować wsparcia dorosłego w zaakceptowaniu zachodzących zmian, a także w zrozumieniu jakie zachowania są dozwolone, a które naruszają przyjęte normy. Brak odpowiedniego wsparcia oraz nieumiejętność poradzenia sobie z doświadczanymi trudnościami może negatywnie wpływać na dalszy rozwój dziecka oraz być przyczyną problemów w późniejszym okresie życia. Przykładem takich trudności może być negatywny stosunek wobec swojego ciała, obniżone poczucie własnej wartości, trudności w określeniu własnej tożsamości, brak umiejętności obrony własnych granic. Aby uniknąć tego typu trudności oraz efektywnie wspierać dziecko na różnych etapach rozwoju, warto korzystać z porad seksuologa, psychologa, a w razie potrzeby otoczyć dziecko indywidualną opieką specjalisty.

Odwiedź nas na Instagramie lub Facebooku!