Czy dzieci muszą być grzeczne?
Bardzo często spotykamy się z określeniami o „grzecznym” i „niegrzecznym” dziecku. Co właściwie oznaczają te terminy? Grzeczne to znaczy takie, które robią to, czego oczekują dorośli? Grzeczne dzieci to te, które wykonują wszystkie polecenia?
Czym jest grzeczność?
Według Słownika Języka Polskiego PWN termin grzeczność to „sposób zachowania świadczący o dobrym wychowaniu” oraz „posłuszne, spokojne i nienaprzykrzające się zachowanie dziecka”. Każdy z nas postrzega inaczej grzeczność, i dla każdego oznacza coś innego. Bardzo często własna definicja bycia „grzecznym” powiązana jest z tym, jakie zasady panowały w naszym domu.
Dla jednych bycie grzecznym to uległość, posłuszeństwo, ustępliwość i potulność, a dla innych oznaczać to będzie dobre maniery, przestrzeganie zasad, czy ogładę towarzyską. Definicji i opinii jest tyle, ile samych opiniujących. Pocieszające jest, że coraz więcej rodziców dostrzega, iż wychowanie autorytarne nie przynosi oczekiwanych efektów, a wręcz odwrotnie. Ponadto nie poprawia ono jakości relacji w rodzinie.
Jakie komunikaty kierujemy do dziecka i co one oznaczają?
Komunikat kierowany do dziecka „jesteś grzeczny” albo „jesteś niegrzeczny” oznacza tylko tyle, że akurat w danym momencie nie wpasowało się lub wpasowało się w oczekiwania osoby dorosłej. Dziecko jednak nadal nie dostrzega i nie rozumie tego co jest dobre, a co złe i dlaczego. Dorośli bardzo chętnie sięgają po etykiety, ponieważ towarzyszą temu emocje i schematy powielane od pokoleń. Liczą, że dziecko słysząc je, przyswoi sobie kanon obowiązujących norm społecznych i dostosuje się do nich. Określenie to ma spełniać funkcję wychowawczą i robi to, ale niestety bardzo powierzchownie. Rodzice bardzo często nie wyjaśniają dzieciom tego, co im się podoba lub nie podoba w zachowaniu, które określili jako „grzeczne lub „niegrzeczne”. Nie zawsze mówią o tym na czym i zależy oraz czego chcą. Ponadto nie wyjaśniają źródła swojej złości, nadal powielając stare mechanizmy i schematy. Kiedy patrzymy na dzieci i ich zachowanie, warto spojrzeć szerzej i wziąć pod uwagę kontekst sytuacyjny, emocje dziecka przeżywane w danej chwili czy potrzebę, jaką chce nam przekazać. Zachowanie jest tylko wierzchołkiem góry lodowej – trzeba zajrzeć głębiej i zobaczyć, co się pod nim kryje. Warto mieć tego świadomość. Postępowanie, które dorośli uznają za niegrzeczne, w większości przypadków wynika z etapu rozwojowego dziecka. Może być ono efektem niedojrzałości układu nerwowego, ograniczonych możliwości poznawczych, czy braku umiejętności uwzględniania perspektywy drugiego człowieka.
Jeżeli dzieci „niegrzeczne” według nas to te, które mają swoje zdanie, chcą decydować same o sobie w pewnych obszarach i są autonomiczne, to zwróćmy uwagę na to, że one mają do tego prawo. Dzieci mają prawo do własnego zdania i do wypowiadania go, do decydowania o sobie w określonym zakresie i adekwatnie do swojego wieku, do poszanowania przestrzeni osobistej, do nie dzielenia się, okazywania emocji tych trudnych i łatwych, do eksplorowania świata. Czy zatem dziecko, które nie zjadło całego obiadu – bo czuje się najedzone – jest niegrzeczne? Dziecko, które nie chce pocałować i przytulić cioci, jest niegrzeczne? Czy dziecko, które nie chce się podzielić swoją zabawką, jest niegrzeczne? Warto zwrócić uwagę, że dzieci w ten sposób dbają o integralność osobistą, wyrażają emocję, uczą się asertywności, są autentyczne i poznają świat.
Nadawanie etykiety naszym dzieciom
Etykietując dzieci powodujemy, że rezygnują one z siebie, by zadowolić dorosłego oraz zyskać poczucie bycia kochanym i akceptowanym. Gdy dorośli oczekują aby dzieci były grzeczne, to powodują u nich brak odwagi, samodzielności i niechęć w poznawaniu świata. Dzieci nie eksperymentują i nie doświadczają, a jedynie podążają za dorosłym oraz wykonują jego polecenia. Starajmy się dostrzec, że dziecko płaczem okazuje swoje emocje, a przelewając wodę z kubka do kubka eksperymentuje, doświadcza i rozwija motorykę. Dziecko również chce móc decydować o kolorze zakładanych spodni. Tym samym uczy się regulacji emocji i chce mieć prawo do wyboru i upodobań. Natomiast gdy ma dużo energii, bawi się i krzyczy, to zaspakaja potrzebę ruchu i ekspresji. Dziecko stale uczy się natury relacji z innymi i niekiedy boi się powiedzieć pani w sklepie „dzień dobry” – jest to dla niego duże wyzwanie! Właśnie wtedy potrzebuje, by uszanować jego tempo rozwoju i brak gotowości na taki kontakt. Gdy dostrzeżemy te wszystkie aspekty dorastania, łatwiej będzie zrezygnować nam z używania etykiet „grzeczny”, „niegrzeczny”. To, co dla nas dorosłych jest oczywiste, dla dzieci nie musi takie być. Zwrócenie uwagi dziecku nie musi wiązać się z przypisaniem mu danej etykiety – wystarczy jasno i konkretnie powiedzieć o co nam chodzi, co ma zrobić, na czym nam zależy, na co się zgadzamy, a na co nie.
Czy jako dorośli zawsze bywamy grzeczni?
Warto też zastanowić się… czy my dorośli zawsze jesteśmy „grzeczni”? Być może nie bijemy kolegów, nie awanturujemy się o wodę w kubku o złym kolorze i bez grymaszenia przyjmujemy leki. Jednak czy na pewno zawsze jeździmy z dozwoloną prędkością i przerywamy ulubioną czynność przykuwającą naszą uwagę, gdy ktoś nas woła? Czy zawsze wywiązujemy się ze zobowiązań i mamy dobry humor? Znamy powszechnie panujące normy i zasady, a mimo to nie zawsze się do nich stosujemy. Przestrzegamy ich bardziej lub mniej świadomie. Działamy pod wpływem emocji. Dorosłe osoby mają większe doświadczenie niż dziecko niepotrafiące jeszcze panować nad swoimi emocjami, nie będące w stanie sprostać niewypowiedzianym oczekiwaniom rodziców. Może warto zweryfikować plik „niegrzeczność” zapisany w korze mózgowej. Możliwe, że zaplątały się tam niepotrzebne, zmurszałe, i ortodoksyjne zakazy jakimi karmiono nas w dzieciństwie.
Znajdź nas na Facebooku i Instagramie
