Psychoklinika Poradnia Zdrowia Psychicznego
Psychoklinika Poradnia Zdrowia Psychicznego

ADHD u dorosłych – czy naprawdę istnieje?

“ Uważaj, z nim trzeba delikatnie, on ma ADHD.” “ Przestań! Zachowujesz się, jakbyś miał ADHD” “ To przecież zrozumiałe, ma ADHD bo rodzice, nie poświęcają mu tyle uwagi”

Te jak i podobne zdania są dzisiaj słyszane praktycznie wszędzie. Często nie odnoszą się do realnego, psychicznego stanu osoby, ale pełnią raczej formę społecznego komentarza, czy partykuły, która ma za zadanie ….No właśnie, co dokładnie? Usprawiedliwienie czyjegoś zachowania? Zagajenie do rozmowy? Usprawiedliwieniem rodzica, który nie potrafi okiełznać własnego dziecka? Czy może naszą niewiedzę dotyczącą, czym tak naprawdę jest ADHD? Bez względu na powód, fakt pozostaje faktem: ADHD wkradło się na dobre do naszej rzeczywistości i języka, często nie wnosząc ze sobą żadnej merytoryki czy zrozumienia. Co ciekawe, jest ono przypisywane najczęściej dzieciom i młodzieży, których zachowanie pozostawia wiele do życzenia. Rzadko kiedy (jeśli w ogóle) słyszy się natomiast o dojrzałym człowieku cierpiącym na to zaburzenie. W naszym dorosłym życiu większość naszych niepowodzeń i błędów (takich jak nieumiejętność budowania relacji, wybuchy złości, brawurowa – bezmyślna jazda samochodem, czy częste zmiany pracy) są raczej postrzegane jako (w dużym uproszczeniu) nieumiejętność radzenia sobie w danej sytuacji. Czy oznacza to zatem, że ADHD w magiczny sposób znika wraz z wkroczeniem w dorosłość? A może zwyczajnie przybiera inną formę w naszych zachowaniach i reakcjach? I jeśli tak, czemu tak rzadko słyszy się o dorosłych z ADHD?

 

Co to jest ADHD?

Aby zrozumieć z czym w ogóle mamy do czynienia, zacznijmy od podstaw. Samo ADHD (z angielskiego: attention deficit / hyperactivity disorder) to chroniczna przypadłość charakteryzująca się nie tylko deficytem uwagi, ale również nadpobudliwością, czy impulsywnością. Co prawda zaburzenie to jest diagnozowane głównie wśród dzieci, ale nierzadko jest również obecne w dorosłym życiu. Pierwsze objawy, aby diagnoza ADHD była możliwa, muszą zostać zaobserwowane między 6tym a 12tym rokiem życia i trwać przynajmniej 6 miesięcy1. Statystycznie, chłopcy są 2 razy bardziej podatni na to zaburzenie niż dziewczynki (do tego jeszcze wrócimy). ADHD może być najłatwiej scharakteryzowane przez:

  • Hiperaktywność
  • Niemożność usiedzenia w jednym miejscu
  • Brak skupienia na szczegółach
  • Rozproszona uwaga / łatwe rozpraszanie się
  • Problem z podążaniem za instrukcjami
  • Unikanie czynności i zadań wymagających dłuższego skupienia
  • Gubienie rzeczy, niedokańczanie zadań itp.

Co ciekawe, ADHD nie ma wpływu na rozwój intelektualny dziecka, i jak stwierdził sam jego odkrywca (Sir George Still), jedyną różnicą wśród dziećmi dotkniętymi tym zaburzeniem jest ich niemożność utrzymania uwagi i wzmożona hiperaktywność2.

 

Diagnoza ADHD – czyli trochę podstaw

Sama diagnoza ADHD (dzieci do 12 roku życia) według kryteriów DSM 5 to występowanie 6 lub więcej charakterystycznych dla tego zaburzenia symptomów przez okres co najmniej 6 miesięcy. W przypadku nastolatków musi wystąpić co najmniej 5 lub więcej objawów. Pomijając symptomy wyżej wymienione, możemy również dodać:

  • Nadmierną gadatliwość
  • Niecierpliwość
  • Fizyczna nadaktywność (wspinanie się, bieganie itp.) w sytuacjach tego nie wymagających
  • Ciągłe wiercenie się, bawienie się przedmiotami

 

W przypadku osób dorosłych, ADHD charakteryzuje się dodatkowo:

  • Hiperaktywnością
  • Chwiejnością nastrojów (co może również odbijać się na częstej zmianie pracy oraz niestabilnością w budowaniu związków)
  • Nagłymi wybuchami złości 3

Co więcej, DSM 5 wyróżnia 3 typy ADHD w zależności od stopnia natężenia występowanie jego objawów. Pierwszy rodzaj to ADHD o podłożu łagodnym, gdzie występuje tylko parę objawów i powodują niewielkie zaburzenie w społecznym funkcjonowaniu. Kolejny poziom, to poziom umiarkowany (średni), i wreszcie głęboki, gdzie występuje bardzo duża złożoność i intensywność wyżej wspomnianych objawów.4

 

Diagnoza w późniejszym wieku

W przypadku osób dorosłych, diagnoza ADHD jest trochę bardziej złożona. U dorosłych dojście do rodziny, czy czynników genetycznych, które mogły się przyczynić do powstania zaburzenia nie zawsze jest możliwe. Co więcej, zdarza się, że dorośli z ADHD nie zostali prawidłowo zdiagnozowani (jesli w ogóle) w dzieciństwie. Przy diagnozie dorosłych należy pamiętać, że najbardziej oczywistymi objawami jest znacznie silniejsza potrzeba stymulacji niż u osób bez tego zaburzenia. Objawia się to przeważnie dużą lekkomyślnością w zachowaniu (takiej jak szybka i brawurowa jazda, częste zmienianie prac i partnerów, hazard, nadużywanie substancji psychoaktywnych itp.5).

Ważne jest aby przy poprawnej diagnozie określić jak długo i z jakim natężeniem występują wyżej wspomniane zachowania. Należy mieć również na uwadzę, iż występowanie ADHD idzie bardzo często w parze z wieloma innymi zaburzeniami afektywnymi6. Łatwo jest tutaj o mylną diagnozę, gdyż objawy typowe dla osób dorosłych cierpiących na ADHD, są również symptomami pojawiającymi się przy innych zaburzeniach. Co więcej, zaburzenie, o którym mowa może być charakterystyczną częścią osobowości, jak np. osobowości dysocjacyjnej7. Dlatego tak ważna jest dogłębna, złożona i szczegółowa obserwacja pacjenta w celu wystawienia jak najlepszej diagnozy.

Bardzo pomocne w diagnozie dorosłych są dodatkowe wywiady od osób najbliższych, przebywających na co dzień z pacjentem. Pomaga to w zakwalifikowaniu zachowań jednostki jako tych typowych, oraz określić konkretne sytuacje, które mogą być bezpośrednim czynnikiem wywołującym zachowania ADHD. Praca z osobami dorosłymi jest pracą długoterminową, często wspomaganą farmakologią lub atomoksetyną8.

 

Diagnoza – dlaczego jest taka trudna

Diagnoza ADHD jest szczególnie trudna, i często niestety błędnie wystawiana, gdyż objawy ADHD są zbyt często przypisywane samemu zaburzeniu, a nie aktualnym okolicznościom i sytuacjom w jakich funkcjonuje dana jednostka. Dodatkowo, należy mieć na uwadze, że charakterystyka ADHD może być również rezultatem zaburzeń somatycznych, co nie ma nic wspólnego z samym ADHD. Jakby tego było mało, w psychologii w dalszym ciągu nie ma rzetelnych testów mogących wykazać prawdopodobieństwo występowania samego ADHD. Diagnozujący zdani są zatem na sam wywiad, zbieranie jak największej ilości danych oraz obserwacje pacjenta oraz jego środowiska. Nie trzeba wspominać, że proces ten jest dość czasochłonny oraz zwyczajnie nie zawsze możliwy.

Powstaje zatem pytanie czy można (a jeśli tak, to w jaki sposób) odróżnić dziecko, które ze swojej natury jest już hiperaktywne od tego dotkniętego syndromem ADHD. Starając się znaleźć odpowiedź na to pytanie, powinniśmy cofnąć się do kwestii zasadniczej, czyli zastanowić się co taki stan może wywoływać.

Hiperaktywność, deficyty uwagi, nadpobudliwość mogą być stanami “naturalnymi” dla każdej jednostki. Naturalnymi w znaczeniu, że każdy ich doświadcza, każdy ma ich inny próg i stopień aktywności, czy wreszcie u każdego mogą być wywoływane przez różnego typu czynniki. Natomiast osoby dotknięte ADHD mają ten próg intensywności na bodźce zdecydowanie niższy niż zdrowe jednostki. Potocznie mówiąc, oznacza to, że potrzebują znacznie większej liczby intensywnych bodźców, aby funkcjonować. Co za tym idzie, osoby z ADHD są ciągle w ruchu aby znaleźć takie bodźce i stymulujące je sytuacje.

Wyżej wspomniane stany mogą być również reakcją obronną jednostki (a przede wszystkim dziecka). Są naturalną reakcją na sytuację, z którą nie możemy sobie poradzić, co doprowadza do uruchomienia tego typu mechanizmów obronnych pomagających funkcjonować w sytuacji wysoko dla nas stresującej. Takie zachowania pomagają nie tylko zredukować stres, ale również odciągają naszą uwagę od źródła problemu i umożliwiają funkcjonowanie w innych obszarach.

Diagnoza ADHD w przypadku dziecka staje się w dwójnasób trudna, kiedy nie znamy dobrze (lub nie mamy możliwości) dojścia do rodziny i poznania jej funkcjonowania oraz problemów od środka. W rozwoju dziecka to właśnie rodzina stanowi najważniejszą dla niego komórkę społeczną. Oznacza to, że wszystkie nieprawidłowości wynikłe w jej funkcjonowaniu mają zasadniczy wpływ nie tylko na samopoczucie dziecka, ale również jego rozwój i pobieranie wzorców zachowań. Małe dziecko nie potrafi samo się obronić, nie wie co jest normą, a co jej odchyleniem. Naturalną zatem obroną będzie dla niego ucieczka w zachowanie (takie jak np gadatliwość, czy wykonywanie kilku czynności jednocześnie), które przynosi ulgę, lub chociaż odciąga uwagę od źródła problemu.

W przypadku, gdy mówimy o sytuacjach dramatycznych takich jak przemoc domowa, zaniedbania, wykluczenie, czy nawet wreszcie molestowanie seksualne, dziecko nie umie samo wezwać pomocy. Będzie natomiast szukało ucieczki w różnego typu zachowań, co nam, dorosłym powinno dać natychmiastowy sygnał, że coś jest nie tak. Impulsywność, deficyt uwagi to tylko niektóre z przykładów zachowań będących wypadkową zaistniałych okoliczności, a w skrajnych wypadkach, wołaniem o pomoc.

Nie należy również zapominać o czynniku kulturowym, który znacznie utrudnia poprawną diagnozę ADHD. Mowa tu o zachowaniach, które kulturowo i stereotypowo przypisywane są konkretnej płci. Ogólnie mówiąc, widok mężczyzny agresywnie i nierozważnie prowadzącego samochód, nie jest czymś specjalnie niepokojącym, a już na pewno nie kojarzy się od razu z ADHD. Statystycznie, to właśnie mężczyźni są wciąż częściej diagnozowani z ADHD (według Centers for Disease Control and Prevention nawet trzy razy więcej chłopców niż dziewczynek). Nie jest to spowodowane przez większą podatność na ADHD wśród chłopcóœ, ale raczej przez intensywność objawów, które w przypadku dziewczynek mają mniej zauważalny i łagodniejszy przebieg9 Społeczne oczekiwanie i stereotypy utrudniają realną ocenę sytuacji i dodatkowo sprawiają, że ADHD nie jest w ogóle brane pod uwagę.

 

ADHD a nasz mózg

Dzisiaj już wiemy, że czynnikiem w dużej mierze odpowiedzialnym za powstanie ADHD są nasze geny 10. Oznacza to, że ADHD jest zaburzeniem dziedzicznym, w mniejszym stopniu jest ono powodowane przez czynniki środowiskowe. Warto mieć w pamięci, iż czynniki środowiskowe nie wywołują bezpośrednio ADHD, ale zdecydowanie sprzyjają jego rozwojowi w momencie pojawienia się konkretnych zaburzeń w mózgu, czy genetycznych ku niemu skłonności.

Co ciekawe, według najnowszych badań również czynniki środowiskowe mogą mieć duży wpływ na powstanie ADHD. Mowa tu głównie o czynnikach prenatalnych, kiedy płód narażony jest na styczność z wszelkiego rodzaju używkami, czy też depresyjne czy stresujące stany matki itp. Co ciekawe ADHD, zarówno u dzieci jak i u dorosłych u których zdiagnozowano to zaburzenie, jest rezultatem głównie nieprawidłowości w funkcjonowaniu mózgu (obszar czołowo – prążkowiowy 11)

 

ADHD – jak żyć?

Niestety, ADHD jest zaburzeniem trwającym całe życie 12. Co prawda obecna farmakologia i medycyna znacznie ułatwiają i łagodzą jego przebieg, natomiast w dalszym ciągu nie wiemy jak można całkowicie wykluczyć to zaburzenie . Z całą pewnością bardzo pomocnym, czy wręcz kluczowym punktem zaczepienia jest prawidłowa diagnoza, która określa jak bardzo zaburzenie wpływa na dysfunkcjonalność jednostki w życiu społecznym.

W przypadku dorosłych z ADHD najbardziej polecaną metodą pracy i pomocy są wszelkiego rodzaju terapie behawioralno – kognitywistyczne, psychoterapię, czy terapie farmakologiczne.

Terapia behawioralna oraz psychoterapia uczą nie tylko pełnego zrozumienia ADHD, ale również wyposażają jednostkę w zestaw narzędzi i wiedzę, niezbędne przy radzeniu sobie i funkcjonowaniu z ADHD. W kontekście terapii behawioralnej mowa jest tu o nauce metod i technik, które pomagają zwiększyć i utrzymać lepszą koncentrację, uwagę oraz polepszyć organizowanie swoich aktywności. Im wcześniej zacznie się pracę nad wyżej wspomnianymi umiejętnościami, tym wyższy poziom prawidłowej funkcjonalności w dorosłym życiu. W kontekście indywidualnych psychoterapii u osób dorosłych z ADHD ważny jest dodatkowo wgląd w siebie i zrozumienie mechanizmów, które wzmacniają lub wywołują zachowania typowe dla ADHD. Przepracowanie traumy, fobii czy wreszcie niekomfortowych sytuacji jest kluczowym elementem w pracy nad lepszą funkcjonalnością dorosłych z ADHD.

I wreszcie wszelkiego rodzaju leczenia i metody farmakologiczne. Celem stosowania tego leczenia jest zredukowanie, czy otępienie objawów typowych dla ADHD. Dzięki temu jednostka może lepiej i wydajniej funkcjonować, natomiast samo stosowanie leków nie wylecza z tego zaburzenia. Najczęstszymi kategoriami stosowanych tu leków to dopaminy oraz noradrealiny. Z tych mniej popularnych, niefarmakologicznych metod, coraz większą popularnością cieszą się terapię EEG – Biofeedback13

Niestety, metody farmakologiczne w ostatnich latach przeżywają swój rozkwit. Pieniądze i koncerny, które są odpowiedzialne za ich reklamę i powszechność powodują ich coraz większą różnorodność i dostępność. Przekłada się to na fakt, iż stały się one nieodłącznym elementem terapii przy ADHD. Nie ma nic w tym złego, o ile stanowią one dodatkowy środek (a nie jedyny!) przy pracy z osobami z ADHD. Zwłaszcza na etapie wczesnego diagnozowania ADHD, terapie farmakologiczne są szczególnie w intensywnie rekomendowane. Zdarza się, że dzieci już od najmłodszych lat faszerowane są lekami, zamiast bycia uczonym technik i zachowań pomocnych w życiu z ADHD. W rezultacie, dorośli już ludzie (często uzależnieni od farmakologicznego leczenia) nie mają żadnego zrozumienia oraz narzędzi mogących im ułatwić lepsze funkcjonowanie. Dlatego tak ważne jest dogłębna i rzetelna diagnoza już na samym starcie. Przepisywanie “farmakologicznych wspomagaczy”, tylko po to aby wyciszyć wiecznie hiperaktywne dziecko, nie rozwiąże problemu.

 

ADHD – i co dalej?

ADHD w dalszym ciągu kojarzy się wyłącznie z niesfornymi dziećmi, nad którymi rodzicom jest ciężko zapanować. Cały czas można się spotkać bardziej z krytyką społeczną niż ze zrozumieniem, czy wsparciem. Wynika to głównie z braku wiedzy i akceptacji zaburzenia jakim jest ADHD. Tym trudniejsze staje się funkcjonowanie dorosłych z ADHD. O ile symptomy zaburzenia wśród dzieci są ogólnie (nawet w pobieżnym stopniu) znane, o tyle nie ma takiego zrozumienia w kontekście ludzi dorosłych. Jest, to tym trudniejsze, iż ADHD objawia się u dorosłych inaczej, a sytuacje takie jak, np. zbyt częste zmiany pracy, czy partnerów mogą być różnie interpretowane. Zbyt szybka klasyfikacja takich dorosłych jako agresywnych, leniwych czy niepoważnych, jest naturalnym odruchem społecznym i niestety wciąż powszechnym.

Dodatkowo w przypadku dorosłych, u których ADHD zostało wykryte zbyt późno (np. W przypadku mylnej diagnozy w dzieciństwie) ciężej jest zmienić i wpoić nowe nawyki behawioralne, czy zwyczajnie zaakceptować swój stan. W przypadku występujących już innych zaburzeń (np. afektywnych), samo ADHD może wydawać się mniej istotnym problemem, lub też zwyczajnie wypadkową okoliczności i stanu psychicznego pacjenta. Takie podejście prowadzi do bagatelizowania ADHD, a w efekcie do jego nieleczenia.

W naszym społeczeństwie utarło się powiedzenie, że każdy jest kowalem własnego losu. Wszystkie więc niepowodzenia i porażki życiowe to zwyczajnie efekt naszej nieudolności życiowej i pecha. No właśnie. Czy aby na pewno?

 

 

adhd u dorosłych

 

Śledź nas na Facebooku i na Instagramie!

 

__________________________________________________________

https://pl.wikipedia.org/wiki/ADHD, 22/11/2018

2. https://www.healthline.com/health/adhd/history, 22/11/2018

3. Diagnostic and statistical manual of mental disorders, 83 – 85, 1994

4. https://adhd-institute.com/assessment-diagnosis/diagnosis/dsm-5/, 23/11/2018

5. https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/74504,zespol-nadpobudliwosci-psychoruchowej-z-deficyte m-uwagi-adhd-u-doroslych, 23/11/2018

6. https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/74504,zespol-nadpobudliwosci-psychoruchowej-z-deficyte m-uwagi-adhd-u-doroslych, 23/11/2018

7. Beaver, K. M., Genetic risks and ADHD symptomatology: Exploring the effects of parental antisocial behaviours in an adoption – based study. Child Psychiatry and Human Development 43, s. 293 – 305, 2012

8. https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/74504,zespol-nadpobudliwosci-psychoruchowej-z-deficyte m-uwagi-adhd-u-doroslych, 23/11/2018

9. https://www.healthline.com/health/adhd/adhd-symptoms-in-girls-and-boys, 24/11/2018

10. https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/74504,zespol-nadpobudliwosci-psychoruchowej-z-deficyte m-uwagi-adhd-u-doroslych, 23/11/2018

11. Beaver, K. M., Genetic risks and ADHD symptomatology: Exploring the effects of parental antisocial behaviours in an adoption – based study. Child Psychiatry and Human Development 43, s. 200 – 240, 2012

12. https://www.healthline.com/health/adhd/treatment-overview#therapy-and-training, 23/11/2018

13. https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/74504,zespol-nadpobudliwosci-psychoruchowej-z-deficyte m-uwagi-adhd-u-doroslych, 21/11/2018

Współpracujemy

Miasto Stołeczne Warszawa
Mazowsze
Legionowo
Powiat Legionowski
Jabłonna
Logo Fundacja Psyche Male
PAYU LOGO LIME
Pracuj
Jooble

Kontakt

INFOLINIA: 22/355 2000
www.psychoklinika.pl

  • Rejestracja czynna: Pn-Pt od 8:00 do 22:00, Sob od 9:00 do 16:00
  • google tag